چیزل

دستگاه چیزل چیست؟

چیزل به عنوان یکی از مهمترین ادوات خاکورزی در کشاورزی شناخته می‌شود. چیزل در عملیات خاک‌ورزی اولیه یعنی سست کردن بافت خاک و هوادهی خاک در مراحل تهیه بستر کشت کاربرد دارد. این وسیله به عنوان یک جایگزین برای گاوآهن برگرداندار بکار مخصوصا در خاک های خشک و مناطق گرم و خشک بکار می رود.

چیزل ها دارای تیغه‌های محکم و چند شاخه هستند. تیغه ها از آلیاژهای محکم مانند فولاد درست می‌شوند. چیزل ها برای حرکت به نیروی تراکتور متکی هستند. این دستگاه را به سه نقطه پشت تراکتور متصل می کنند. چیزل‌ها خاک را زیر و رو نمی‌کنند بلکه تنها  لایه‌های سفت خاک را می شکنند. بدین صورت به هوادهی و حفظ رطوبت خاک کمک کنند. و بقایای گیاهی را با درصد بالایی روی سطح خاک حفظ می کند. چیزل‌ها انواع مختلفی دارند و انتخاب آن‌ها براساس نوع خاک منطقه صورت می‌گیرد. این ادوات کمتر خاک را  پودر می کنند و از این روی فرسایش خاک نسبت به گاوآهن برگرداندار کمتر اتفاق می افتد.

چیزل با توجه به شکاف‌زدن خاک، مقاومت کششی آنها در واحد عرض و عمق کار معین، تقریبا نصف مقاومت کششی گاوآهن می باشد. ولی در چیزل مرکب (چیزل پیلر)، به خاطر اضافه شدن قسمت غلطک به پشت دستگاه، مقاومت کششی افزایش می یابد. با این حال همچنان مقاومت کششی چیزل از گاوآهن برگرداندار کمتر است. دستگاه چیزل برای شخم زمین های دیم بسیار مناسب است.

سرعت انجام کار، به ابعاد این دستگاه، توان در دسترس، شرایط خاک و نتایج دلخواه بستگی دارد. سرعت بیشتر دستگاه سبب پودر شدن بیشتر خاک می شود و در مواردی ممکن است باعث نگهداری بهتر آب و کاهش فرسایش بادی شود.

انواع چیزل:

چیزل ها به دو نوع چیزل ساده و مرکب تقسیم می شوند. نوع ساده ی چیزل، بدون غلطک یا چیزل بدون کلوخ کوب می باشد که فقط کار شخم چیزل را انجام می دهد. در نوع مرکب چیزل یک کلوخ خردکن یا غلطک هم به آن اضافه می شود تا حین شخم، کلوخ ها را خرد نماید و آماده سازی زمین سریعتر انجام شود.

اجزای دستگاه چیزل:

چیزل متشکل از سه جزء اصلی شاسی، پایه و ناخن(سوک) است. تیغه یا سوک یکی از مهم‌ترین اجزاء چیزل و ابزار نفوذ چیزل به داخل خاک می باشد. تیغه در معرض شدیدترین سایش‌ها و فرسایش‌ها قرار دارد. بنابراین باید محکم و در عین حال منعطف و نرم باشد تا دچار آسیب نشود. تعداد خیش‌های چیزل می‌تواند از 5 تا 13 و یا بیشتر متغیر باشد.  این تیغه‌ها در انواع قلمی، بیلچه‌ای و پنجه غازی موجود هستند. تیغه قلمی در خرد کردن خاک و شخم‌های پاییزه بکار می رود. تیغه‌های بیلچه‌ای برای شخم در فصل پاییز و جلوگیری از فرسایش خاک و تیغه‌های پنجه غازی برای تهیه بستر بذر و از بین بردن علف‌های هرز کاربرد دارند.

 مزیت های چیزل

افزایش هوادهی و نفوذ بهتر آب به درون خاک

کمک به حفظ لطافت و نرمی خاک

کاهش زمان انجام عملیات و افزایش راندمان کشاورزی

مخلوط کردن بقایای گیاهی با خاک

کاهش تراکم خاک ناشی از عبور بیش از حد تراکتور

کمک به بهینه‌سازی زمین های بایر

از بین بردن علف‌ های هرز و نابودی تخم و لارو حشرات

چیزل ساده

این دستگاه بدون غلطک بوده و از شاسی، پایه ها و تیغه یا سوک تشکیل می شود. چیزل ساده معمولا دارای دو یا سه ردیف شاخه می باشد. مدل سوار کوچک، دو ردیف و مدل سوار بزرگ و کششی، سه ردیف شاخه دارد. شاخه های ردیف زیگزاگی  طراحی می شوند که در امتداد و پشت سر هم نباشند (برای جلوگیری از تکرار کار)، به شاسی متصل می شوند. همچنین خاشاک بدون مانع از میان آنها عبور کند.

فاصله عرضی شاخه ها از یکدیگر ۳۰ سانتیمتر و ارتفاع شاسی از سطح زمین در  حدود ۶۰ تا ۷۰ سانتیمتر می باشد. در این اداوت از تیغه های مختلفی استفاده می شود که متداول ترین آنها تیغه قلمی است. این ابزار باعث خرد کردن خاک می شود. به همین دلیل بهترین عملکرد را در خاک های خشک و سخت خواهد داشت. فواید و مزیت های چیزل در خاک خشک بهتر مشخص می شود. اگر رطوبت خاک بیشتر از حد معمول باشد جای ساقه های چیزل در خاک باقی می ماند و خاک خرد و نرم نمی شود. ساقه ی چیزل با یک پیچ و یک پین برشی به قاب مخصوص خود که به شاسی متصل است، بسته می شود.

اگر در عملیات خاکورزی، ساقه‌ها به مانع سخت برخورد کنند، پین بریده می شود و ساقه‌ها حول پیچ نگهدارنده خود درون قاب به سمت عقب هدایت می شوند، بدین شکل از آسیب رسیدن به تیغه و ساقه جلوگیری می شود. انواع رایج این دستگاه عبارتند از چیزل ساده ۵ شاخه،  ۷ شاخه، ۹ شاخه و ۱۱ شاخه. دسته بندی این ادوات بر اساس تعداد شاخه هایشان است که به تفاوت در عرض کار و تفاوت در توان مورد نیازشان ختم می شود.

چیزل مرکب

از معمول ترین ادوات خاکورزی حفاظتی و کم خاکورزی چیزل مرکب است که در اکثر مناطق ایران کاربرد دارد. مزایای چیزل مرکب، سهولت انجام کار، تنظیمات ساده، عبور و مرور کمتر در مزرعه، کاهش فشردگی خاک، کاهش مصرف سوخت، کاهش زمان عملیات خاکورزی.

این دستگاه از ترکیب دو وسیله ساخته شده است. ۱- چیزل ۲- غلطک دندانه ای خرد کن کلوخه یا پکر. کاربرد قسمت چیزل، نفوذ در خاک و شکستن لایه های خاک و شخم است. قسمت غلطک وظیفه خرد کردن کلوخ ها و صاف کردن سطح زمین و خاک را دارد. این دستگاه را به نام های چیزل پیلر، چیزل پکر، چیزل غلطکی و چیزل غلطک دار نیز می شناسند.

مزایای استفاده از چیزل مرکب در مقایسه با خاکورزهای مرسوم

عرض کار چیزل یک و نیم برابر گاوآهن است. از چیزل های ۵ شاخه در خاک های سبک با تراکتورهای ۴ سیلندر (توان ۷۵ اسب بخار) و چیزل های ۷ شاخه در خاک های سنگین با تراکتورهای ۶ سیلندر (توان مالبندی حدود ۹۰ اسب بخار) استفاده می‌شود.

برخلاف گاوآهن، جهت انجام شخم با این دستگاه نیازی به قطعه بندی زمین وجود نداشته و در مدت زمان کمتری عملیات انجام می شود.

پس از خاکورزی با چیزل، هیچ گونه جوی یا پشته ای برجای نمی ماند و بستر نسبتا صاف و هموار است.

تنظیمات و شروع به کار گاوآهن های برگردان دار کار ساده ای نیست. در صورتی که تنظیمات چیزل های مرکب ساده بوده و به سرعت انجام می شود.

با توجه به این که عرض کار چیزل نسبت به گاوآهن های برگردان دار به مراتب بیشتر است، مصرف سوخت و زمان انجام عملیات کاهش و در نتیجه راندمان عملیات افزایش می یابد.

استهلاک اجزاء و قطعات ( تیغه و پیشانی و صفحه برگردان) در گاوآهن های برگرداندار زیاد است اما در چیزل مرکب حداقل می باشد.