مشخصات و روش کاشت عدس الملک (بن طلعه): گیاهی با خواص دارویی و درمانی

مشخصات و روش کاشت عدس الملک (بن طلعه): گیاهی با خواص دارویی و درمانی

چکیده

عدس الملک، گیاهی علفی و یکساله با نام علمی  Securigera securidaca، می باشد که در ایران با نام‌های عدس تلخ، عدس کوهی، بادرنجبویه وحشی، ماش عدس، ماش کوهی و بن طلعه نیز شناخته می‌شود، گیاهی علفی و یکساله است که در طب سنتی جایگاه ویژه‌ای دارد. این گیاه بومی مناطق مدیترانه و آسیای غربی است و در ایران نیز در نواحی مختلفی از جمله البرز و زاگرس می‌روید. به دلیل خواص دارویی و درمانی فراوانی که دارد، در طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. عدس الملک را می‌توان به صورت‌های مختلف از جمله دمنوش، جوشانده، پودر و عصاره مصرف کرد. برای تهیه دمنوش عدس الملک، 1 تا 2 قاشق چای‌خوری از بذر یا برگ‌های خشک این گیاه را در 200 میلی‌لیتر آب جوش به مدت 10 تا 15 دقیقه دم کرده و سپس صاف کنید. عدس الملک را می‌توان به دو روش مستقیم و نشایی کشت کرد.

مشخصات ظاهری

• ساقه: ساقه عدس الملک در ابتدا علفی و سبز رنگ است و به تدریج چوبی می‌شود. به شکل بوته ای رشد می کند و ارتفاع ساقه این گیاه بین 60 تا 130 سانتی‌متر متغیر است. ساقه‌های جوان بدون کرک یا دارای کرک‌های پراکنده هستند.
• برگ: برگ‌های عدس الملک مرکب بوده و این برگچه‌ها به رنگ سبز روشن هستند و حاشیه‌ای دندانه‌دار دارند. برگ‌ها دارای گوشوارک‌های مشخص و غشائی و کاغذی هستند و به شکل پر و شانه‌ای می‌باشند. هر دسته برگ عدس الملک حدود 10 برگچه دارد که به صورت متقابل آرایش یافته‌اند .
• گل: گل‌های عدس الملک به صورت مجتمع در خوشه‌های انتهایی ساقه ظاهر می‌شوند. رنگ گل‌ها معمولاً زرد یا نارنجی است. گل‌های این گیاه متقارن هستند. و در گل آذین چتری شکلی می‌شکفند. کاسه گل دو لُب و کرک‌دار است و در هر گل 8 تا 10 پرچم وجود دارد.
• میوه: میوه عدس الملک جزء حبوبات است.  میوهی گیاه عدس الملک از کاسه گل به وجود می‌آید و ممکن است کرک‌دار یا بدون کرک باشد. این میوه تلخ است و به صورت نا شکوفا، نیمه شکوفا و شکوفای تاخیری دیده می‌شود. غالباً میوه‌ها به شکل کشیده و دوکی شکل هستند و هر میوه 2 تا 3 بذرقهوه ای رنگ در خود دارد.
• بذر: بذرها چهارگوش و دارای سطحی صاف هستند و به رنگ زیتونی، سیاه و یا قهوه‌ای می‌باشند.. دانه‌های عدس الملک به طور سنتی در مصارف دارویی، خوراکی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

خواص دارویی و درمانی

عدس الملک از دیرباز در طب سنتی برای درمان بیماری‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گرفته است. برخی از مهم‌ترین خواص این گیاه عبارتند از:

• کاهش قند خون: عدس الملک به عنوان یکی از موثرترین گیاهان دارویی برای کنترل قند خون شناخته می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف این گیاه می‌تواند سطح قند خون را در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 به طور قابل‌توجهی کاهش دهد.
• کاهش فشار خون: عدس الملک به دلیل داشتن خاصیت مدر، می‌تواند به دفع سدیم و آب اضافی از بدن کمک کند و در نتیجه به کاهش فشار خون کمک کند.
• ضد التهاب: عدس الملک دارای خواص ضد التهابی قوی است و می‌تواند برای درمان التهاب مفاصل، درد عضلانی و سایر بیماری‌های التهابی مفید باشد.
• تقویت سیستم ایمنی: عدس الملک به دلیل دارا بودن آنتی‌اکسیدان‌های فراوان، می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن و پیشگیری از عفونت‌ها کمک کند.
• کاهش کلسترول: عدس الملک می‌تواند به کاهش سطح کلسترول بد (LDL) در خون و افزایش سطح کلسترول خوب (HDL) کمک کند.
• درمان سنگ کلیه: عدس الملک به دلیل داشتن خاصیت مدر، می‌تواند به دفع سنگ کلیه و پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه کمک کند.

روش‌های کاشت عدس الملک:

عدس الملک را می‌توان به دو روش مستقیم و نشایی کشت کرد.

کاشت مستقیم:

• زمان کاشت: بهترین زمان برای کاشت مستقیم عدس الملک، فصل بهار، پس از اتمام سرما است.
• آماده سازی زمین: قبل از کاشت، زمین را به طور عمیق شخم زده و از علف‌های هرز و سنگ‌ها پاک کنید. سپس به خاک کود دامی پوسیده یا کمپوست اضافه کنید
• بافت خاک: خاک‌های لومی شنی با زهکشی مناسب برای کشت عدس الملک مناسب هستند.
• پی اچ خاک: pH مطلوب خاک برای رشد این گیاه 6 تا 7.5 است.
• کاشت بذر: بذرها را به عمق 1 تا 2 سانتی متری در خاک بکارید و فاصله بین آنها را 30 تا 40 سانتی متر در نظر بگیرید.

میزان بذر لازم در یک هکتار:

وزن صد دانه عدس الملک بین 20 تا 30 گرم متغیر است. هر چه وزن صد دانه بیشتر باشد، به بذر کمتری برای کاشت در یک هکتار نیاز دارید. میزان بذر عدس الملک برای کاشت در یک هکتار می تواند بین 70 تا 110 کیلوگرم متغیر باشد.

کاشت نشایی:

• تهیه نشاء:
  • حدود 6 تا 8 هفته قبل از کاشت در فضای باز، بذرها را در سینی نشاء یا گلدان بکارید.
  • سینی یا گلدان را در مکانی گرم و آفتابی قرار دهید و خاک را مرطوب نگه دارید.
  • پس از جوانه زدن بذرها، آنها را به تدریج به نور و هوای آزاد عادت دهید.
• کاشت نشاء:
  • زمانی که نشاءها به اندازه کافی قوی شدند، آنها را به زمین اصلی منتقل کنید.
  • فاصله بین نشاءها را 30 تا 40 سانتی متر در نظر بگیرید.
  • پس از کاشت نشاءها، آنها را به طور مرتب آبیاری کنید.
  • برای کاشت عدس الملک در هر هکتار به حدود 10 تا 20 هزار نشاء نیاز است.

نیازمندی‌های اقلیمی:

دما: دمای مطلوب برای جوانه‌زنی بذر عدس الملک 15 تا 25 درجه سانتی‌گراد است. این گیاه در برابر سرما حساس است و دمای زیر 10 درجه سانتی‌گراد می‌تواند به آن آسیب برساند. دمای مناسب برای رشد عدس الملک، دمای مناطق گرم و نیمه گرم می­باشد. در مناطق گرمسیری می توان در پاییز نیز عدس الملک کاشت.

نور: عدس الملک به نور کامل خورشید برای رشد و نمو نیاز دارد. محل کاشت این گیاه باید در معرض تابش نور مستقیم خورشید باشد تا رشد گیاه دچار اختلال نگردد.

مراقبت‌های بعد از کاشت:

آبیاری: عدس الملک به آبیاری متوسط و منظم نیاز دارد. در طول فصل رشد، به خصوص در گرمای تابستان، باید به طور مرتب آبیاری شود. در مرحله رشد رویشی، نیاز آبی گیاه کمتر می‌شود و می‌توان آبیاری را به فواصل 10 تا 15 روز یک بار افزایش داد. اما در مرحله گلدهی و زایشی، نیاز آبی گیاه دوباره افزایش می‌یابد و باید به طور مرتب آبیاری شود.

کوددهی:

           کود نیتروژن: می‌توان از کودهای نیتروژنه مانند اوره یا سولفات آمونیوم در ابتدای فصل رشد استفاده کرد.

           کود فسفر: کودهای فسفاته مانند سوپر فسفات تریپل در زمان کاشت به خاک اضافه می‌شوند.

           پتاسیم: کودهای پتاسه مانند سولفات پتاسیم در زمان گلدهی و زایشی به گیاه کمک می‌کنند.

وجین: برای جلوگیری از رشد علف‌های هرز، باید به طور مرتب وجین انجام شود.

آفات و بیماری‌ها: عدس الملک به طور کلی در برابر آفات (شته، کرم ساقه‌خوار، سفیدک پودری و زنگ)  و بیماری‌ها (لکه برگی و پوسیدگی ریشه) مقاوم است. با این حال، ممکن است مورد حمله برخی از حشرات و قارچ‌ها قرار گیرد. در صورت مشاهده علائم آلودگی، باید از سموم دفع آفات و بیماری‌های مناسب استفاده شود.

برداشت:

زمان مناسب برای برداشت بذر عدس الملک، زمانی است که غلاف‌های گیاه به رنگ قهوه‌ای درآمده و کاملاً خشک شده باشند. این زمان معمولاً در اواخر تابستان یا اوایل پاییز، بسته به منطقه کشت و شرایط آب و هوایی، فرا می‌رسد. برای برداشت، میوه‌ها را به طور کامل از گیاه جدا کنید.

نکات مهم:

• این گیاه به خشکی نسبتاً مقاوم است، اما آبیاری منظم برای رشد مطلوب آن ضروری است.
• عدس الملک را می‌توان در گلدان یا باغچه نیز کاشت.
• از برگ‌ها و میوه‌های خشک شده عدس الملک می‌توان به عنوان دمنوش یا در آشپزی استفاده کرد.