نشاء خیار بوته  ای، تولید،مشخصات و کاشت- مقاله

نشاء خیار بوته  ای، تولید،مشخصات و کاشت

چکیده

خیار یکی از میوه های خوش طعم است ، نوعی میوه پرخاصیت به رنگ سبز بوده که گوشت داخلی آن نرم و به رنگ سبز کم رنگ می باشد . از نوع تازه آن در تهیه سالاد، دسر و غذاهای مقوی استفاده می کنند اما یادتان باشد که پتاسیم موجود در این میوه بالا بوده پس نباید در مصرف آن زیاده روی کنید. رقم های  گوناگونی دارند که خیار بوته ای یکی از آن هاست.

بوته ای را با نام علمی Cucumis sativus می شناسند. این گیاه در دسته گیاهان یک پایه قرار می گیرد که گل های نر و ماده آن روی یک بوته قرار دارند. ساقه های خیار بوته ای خزنده و کرک دار است.  در مقایسه با سایر خیارها یکدست و کوتاه تر هستند. این خیارها به واسطه وجود شیارهایی روی آن ها به خیارهای مجلسی و سالادی تبدیل شده اند. گیاه بسیار پرمحصول است و در برابر بیماری هایی مانند موزاییک خیار مقاومت زیادی از خود نشان می دهد. بنابراین گزینه بسیار مناسبی برای کاشت محسوب می شود

نحوه کشت خیار بوته ای:روش مستقیم

کاشت این رقم به صورت مستقیم و با استفاده از جیفی پات است. کاشت آن به وسیله نشا رایج نیست. زیرا این گیاه بسیار به جابجایی و آسیب دیدگی حساس است. قبل از کاشت باید بذرهای آن را به مدت 24 ساعت خیس کنید. زمین را برای کاشت ازقبل آماده کرده باشید.

از آن جایی که ریشه های این رقم از خیار عمیق است، باید زمین را عمیقا شخم بزنید و به صورت جوی و پشته ای درآورید. در نهایت بذرها را در عمق 3 الی 4 سانتی متری بالای سطح داغ آب بکارید. فاصله بین هر بوته باید 50 الی 70 سانتی متر باشد و فاصله ای به اندازه 1.8 تا 2 متر نیز میان دو خط کاشت در نظر بگیرید.

در صورتی که بذر خیار بوته ای را در جیفی پات می کارید، باید آن ها را در زمان مناسب به زمین اصلی منتقل کنید. در کاشت این گیاه به موارد زیر توجه داشته باشید.

دما و خاک بهترین دما برای کاشت بذر این خیار دمایی بین 17 تا 20 دجه سانتی گراد است. این گیاه را در خاک هایی با ph بین 5.5 الی 6.7 می کارند. همچنین خاک های سبک و نرم گزینه های مناسبی برای کاشت این گیاه هستند. لازم است ذکر شود که از کاشت این گیاه در خاک های شور باید خودداری کنید. در غیر این صورت میوه ها به صورت کامل تشکیل نمی شوند.

نور و آبیاری مناسب

نور کافی و آفتاب مستقیم در رشد این گیاه تاثیر بسزایی دارد. زیرا این گیاه در دسته گیاهان آفتاب‌دوست قرار می گیرد.

این گیاه را باید هر 5 الی 7 روز با توجه به نوع خاک آبیاری کنید.

زمان  کاشت بذر خیار بوته ای

خیار بوته ای در دسته گیاهان گلخانه ای قرار می گیرد. این گیاه برخلاف سایر گیاهان هم خانواده خود محصول فصل خنک است. زیرا هوای کمی خنک در رشد خیار بوته ای تاثیر مثبت دارد. بنابراین باید زمانی اقدام به کاشت این گیاه کرد که متوسط دمای روز بین 20 الی 24 درجه باشد.

روش کشت خیار به صورت نشاء

در ابتدا تعداد بذر مورد نیاز را بر اساس تراکم کشت انتخاب می کنیم. سپس به مدت 12 تا 24 ساعت می خیسانیم. پس از آن بستر کشت را داخل جعبه ی کشت یا گلدان می ریزیم. 3/2 ارتفاع را پر می کنیم، بذر خیار را بر روی بستر کشت قرار داده و به اندازه 0.5 تا 1 سانتیمتر روی بذر را مجدداً بستر کشت می ریزیم.

بسترهای کشت قابل استفاده شامل پیت موس و کوکوپیت است. بستر را مقداری آبیاری می کنیم و در محلی که دارای نور غیرمستقیم است قرار می دهیم. هنگام جوانه زنی دما در شب و روز معادل 30 درجه سانتیگراد باشد و پس از سبز شدن جوانه ها دما در روز 25 تا 28 درجه سانتیگراد و در شب 17 تا 20 درجه تنظیم گردد. نشاء های در حال رشد بهتر است با یک کود کامل، همراه با آب آبیاری تغذیه شوند.

مزایای کشت خیار به صورت نشایی

• استفاده بهتر از زمان، همزمان با آماده سازی زمین کشت اصلی، نشاء گیری هم انجام می گیرد. بنابراین وقفه ی کمتری در رشد خیار اتفاق می افتد.
• تولید نشاء در یک محل محدود که خزانه نام دارد صورت می گیرد. بنابراین نگهداری گیاه و کنترل آفات و امراض گیاه بهتر صورت می گیرد.
• چون خزانه محیط کوچکی بوده به خصوص در فصل سرد راحت تر گرم می شود. جوانه زنی سریع تر انجام می گیرد و در مصرف انرژی بسیار صرفه جویی خواهد شد.

نکته:

در زمان نشاء گیری  برنامه ریزی جهت تولید نشاء و زمان آماده شدن نشاء برای انتقال که در زمان دو برگی یا سه برگی می باشد، حتما بعد از آماده سازی زمین اصلی اتفاق بیافتد، یعنی زمین اصلی زودتر از نشاء آماده شود. درغیر این صورت نشاء آماده انتقال هست ولی زمین اصلی هنوز آماده نیست. در نتیجه رشد نشاء زیاد شده و ریشه حجیم می شود و در حین انتقال به بستر اصلی ممکن است آسیب ببیند.

هنگام رشد در آب و هوای سرد، بهتر است ابتدا بذر خیار را در به صورت نشاء در فضای بسته بکارید یا صبر کنید تا دمای خاک بیشتر از ۱۵ درجه سانتی‌گراد شود تا بذر را در باغ بکارید. خیارهای مقاوم به سرما برای رشد به گرما و نور خورشید زیادی نیاز دارند و نباید در شب های زیر ۱۰ درجه سانتی‌گراد بدون محافظت قرار گیرند.

اگر شب ها در منطقه شما بسیار سرد است، یک گلخانه کوچک یا استفاده از پوشش ردیفی شناور برای کمک به عایق کاری بوته های خیار خود را در نظر بگیرید. خیارها معمولاً به سرما بسیار حساس هستند. در مناطقی با فصول کوتاه و دماهای سردتر از ارقام زودرس (تعداد روزهای کوتاه تا بلوغ) و ارقام مقاوم به سرما استفاده کنید.

تشخیص خیار بوته ای از خیار گلخانه ای 

خیار بوته ای در زمینهای کشاورزی پرورش داده می شود ولی نسبت به خیار گلخانه ای که تحت شرایط خاصی رشد می کند به نگهداری و مراقبت بیشتری نیاز دارد.

خیارهای گلخانه ای با وجود ظاهر زیبا و کشیده و رنگ سبز تیره و پوست بسیار صافی که دارند، بدون گوشت، آبکی و اغلب بیمزه اند و خیلی سریع پلاسیده می شوند. در مقابل، خیارهای مزرعه قطور و کوتاه قدند و ظاهری کج و کوله دارند، اما بسیار خوشمزه و خوش عطر بوده و گوشت زیاد و آب کمتری دارند و ماندگاری آن ها بسیار زیاد است.

یکی از نشانه های بارز تشخیص خیار مزرعه از انواع گلخانه ای، بذرهایی است که در گوشت میوه پراکنده است. اگر خیار گلخانه را از وسط نصف کنید جای بذر را می بینید اما خود بذر وجود ندارد. در خیارهای مزرعه بذر قابل مشاهده است و در زیر دندان احساس می شود.

معمولا خیارهای گلخانه ای در فصول پاییز و زمستان کشت می شوند و تا اواخر اردیبهشت ماه در بازار وجود دارند و بعد از آن خیارهای مزرعه وارد بازار می شوند و معمولا در تابستان خبری از خیارهای گلخانه نیست.

اصلی ترین مشکل خیارهای گلخانه سم های قوی است که در گلخانه به بوته های خیار زده می شود.

خیارهای بوته ای گرچه در مقایسه با خیارهای گلخانه به دلیل تماس بیشتر با خاک، آلودگی زیادتری دارند، اما در صورتی که فاقد خراش و شکستگی باشند با شستشوی صحیح، آلودگی آنها رفع شده و برای سلامت ضرری نخواهند داشت.

از نظر کالری، خیارهای گلخانه و مزرعه ارزش تغذیه ای چندان متفاوتی با یکدیگر ندارند. اما همان طور که گفته شد خیار مزرعه سالم تر و بهداشتی تر است.

۵ نوع رایج خیار:

خیارهای تازه‌خوری: اندازه استاندارد، پوست ضخیم

خیارهای ایرانی: کوتاه تر، پوست صاف، بافت آبدار، طعم ملایم (با نام اصفهانی نیز شناخته می‌شود)

خیار انگلیسی: پوست بلندتر و نازک بدون خار، معمولاً بدون دانه

خیار مناسب خیارشور: پوست ریز و کوتاه و ناهموار که گاهی به آن خیار «کربی» یا «غورت» می گویند.

خیار ارمنی: میوه ترد ،  آج دار ،  کشیده و پیچ‌ی است.

انواع خیار کلاسیک

انواع زیادی خیار کلاسیک در دنیا وجود دارد اما قاعدتاً تمام آنها قابل کشت در ایران نیستند. در زیر به چند نوع از خیارهایی که امکان کاشت در ایران را دارند معرفی می‌کنیم:

1-     رقم مارکت مور

این بذر، میوه های بلند، باریک و سبز تیره تولید می کند. این گیاه دیرتر در بهار شروع به تولید می کند اما در اواخر تابستان نسبت به سایر گونه ها بیشتر می‌ماند. پوست آن کمی خاردار و نازک است و میوه آن بدون دانه است  در برابر بیشتر بیماری های خیار مقاوم است و در گلخانه یا فضای باز به خوبی رشد می کند.

2- اکسلزیور

خیار اکسلزیور پوستی خاردار با رنگ سبز تیره و طعم عالی دارد. این خیار در طول فصل مقاوم است. خیار اکسلزیور در مقابل ویرروس موزاییک خیار و سفیدک پودری مقاوم است.

3- کاترینا

این خیار نوعی خیار ایرانی با پوست نازک بدون دانه، صاف، یکدست و پر عملکرد است. «کاترینا» مخصوصاً با آب و هوای جنوبی سازگار است زیرا حتی در شرایط استرس گرمایی نیز میوه تولید می کند. خیار کاترینا به بیماری های عمده خیار مقاوم است و تک پایه است.

۴- سوپر زاگرس

خیار سوپر زاگرس که به صورت ارگانیک با پوست صاف بسیار ملایم و کاملاً عاری از تلخی است در بسیاری از سبدهای میوه یافت می‌شود. این محصول، زودبازده نیست، اما تا زمانی که به طور مداوم خیارها را برداشت کنید، میوه ها را در اواخر فصل حفظ می کند. رسیدن میوه خیار سوپر زاگرس، ۵۴ روز طول می کشد و می توان به فاصله هر ۲ هفته یکبار خیار کاشت.

۵- سقراط

یکی دیگر از سوپراستارهای خوش طعم و بی دانه بوستان‌های خیار، “سقراط” یک خیار ایرانی است که برای شرایط سردتر از ۱۰ تا ۲۷ درجه سانتی‌گراد پرورش داده شده است. آنها گلهای ماده را تولید می کنند و میوه های فراوانی به طول ۲۱ تا ۲۴ سانتی‌متر، سبز تیره، طعم شیرین و پوست نازک دارند. این گونه، بسیار مقاوم در برابر بیماری است.

۶- ویسکانسین

این رقم ترد و شیرین در سال ۱۹۵۹ در دانشگاه ویسکانسین ایجاد شد. توده های زیادی میوه تولید می کند که یکی از بهترین گونه ها برای ترشی است. فقط در ۵۵ روز بالغ می شود و حتی در فضای باز بهتر از گلخانه عمل می کند. گیاهان در طول فصل رشد محصول می دهند و تا حدود ۵۵ درجه فارنهایت تحمل می کنند.

۷- خیارهای بوته‌ای

این خیار بوته ای ارگانیک برای فضاهای کوچک و آب و هوای سرد عالی است زیرا زودرس است (فقط ۴۵ تا ۵۰ روز) و تنها ۲ تا ۲.۵ متر مربع فضا را اشغال می‌کند. خیارهای بوته‌ای از روسیه نشأت می‌گیرند. خیارها برای خوردن و همچنین ترشی عالی هستند و به سرعت رشد می کنند.

۸- خیارهای روسی

خیار روسی دارای پوست سبز صاف و گوشتی شیرین و ترد است. بالغ شدن آن فقط ۵۰ تا ۵۵ روز طول می کشد و از اواخر دهه ۱۸۰۰ پدیدار شده‌اند. اولین بار توسط مهاجران آلمانی که آن را در داکوتای جنوبی کشت کردند، به آمریکا آورده شده‌اند، که شاهدی بر تحمل سرما و انعطاف پذیری آن است.

بهترین ارقام خیار برای خیار شور

همه ترشی ها یکسان درست نمی‌شوند! انواع ترشی در طیف وسیعی از اندازه ها و طعم ها وجود دارد، برخی از آنها هم برای تازه‌خوری استفاده می‌شوند و هم برای فرآوری و برخی اگر خیلی بزرگ شوند طعم وحشتناکی پیدا می‌کنند. بهترین خیارهای ترشی‌ به صورت ریز برداشت می‌شوند، بنابراین وقتی می‌خواهید برای نگهداری در زمستان ترشی درست کنید، مجبور نیستید آنها را برش دهید

9- خیار H-19 برگ کوچک

این خیارها  قد کوتاه و برای تازه خوری یا ترشی عالی هستند. آنها در برابر بسیاری از بیماری ها مقاوم هستند. این رقم در برابر شرایط نامساعد محیط بسیار متحمل هستند. پوست آنها کمی خاردار و رنگ سبز زمردی روشن دارند.  شاخ و برگ آن جمع و جور و چند شاخه با برگ های نیمه اندازه هستند که آنها را برای باغ های کوچکتر ایده آل می کند.

۱۰- خیارهای ارمنی راه راه

این خیار ویژه میوه‌های ۲.۵ سانتی‌متری بلندی تولید می‌کند که شبیه هندوانه‌های مینیاتوری هستند و طعمی شبیه به خیار دارند، اما با حالت مرکباتی تند. می‌توانید آن‌ها را تازه یا ترشی بخورید یا به صورت تازه‌خوری مصرف کنید.

۱۱- خیار چنبر

این خیار که شبیه به خیار ارمنی است شکل راه راه بلند و ظاهر پیچ‌خورده و رنگ سبز کمرنگی دارد. اگرچه از نظر فنی خربزه است، اما طعم آن مانند یک خیار عالی بدون هیچ گونه تلخی و خار است.

این گیاهان در خاک های شنی یا لومی بسیار پربار هستند و تا حدودی خشکسالی را تحمل می کنند. این نوع خیار، تک پایه و خود گرده‌افشان است.

۱۲-  خیار آفریقایی

خیار آفریقایی میوه ای بسیار زیبا و رنگارنگ با گوشت سبز روشن و ژله مانند و پوست پرتقالی خاردار و روشن است. گوشت آن دارای بافت دانه ای با طعمی که ترکیبی از موز و خیار با ترشی لیموترش یا کیوی است.

گوشت را می توان در اسموتی ها مخلوط کرد یا به سالاد اضافه کرد. این خیار را می توان در هر مرحله از دوره رشد مصرف کرد. اما زمانی که روی درخت کامل برسد، بیشترین طعم را دارد.

در مناطق معتدل بذر این رقم را می توان در طول بهار یا تابستان، کاشت. منطقه های نیمه گرمسیری مناسب کاشت بذر این رقم از آخر زمستان تا آخر تابستان هستند.  در جاهای گرمسیری هم ، از اواسط پاییز تا اواخر زمستان بکارید.

13- بذر خیار هیبرید F1 ژنرال لی

این رقم فوق العاده قوی است و برای عملکرد بالا در آب و هوای شمالی مناسب است. این بذر، یک نوع خیار تازه‌خوری کلاسیک است که دارای میوه های صاف و یکنواخت سبز تیره است. آنها حتی در اوج گرمای تابستان همچنان با طعم عالی کیفیت خود را حفظ می کنند. در برابر سفیدک پودری، ویروس موزاییک و سفیدک پوستی مقاوم هستند.